Duygudurum, kişinin bir süre belli bir duygu hali içinde bulunuşu, iç duygusal durumudur. Başkalarınca gözlenebilir, kendi tarafından anlatılabilir, yaygın ve kalıcı bir durumdur. Kişinin dünyayı algıladığı renkler olarak da tanımlanabilir.
Duygudurum bozukluğu olarak tanımlanan hastalık grubunda temel sorun, şartlara ve duruma uygunsuz ya da abartılı duygu içinde olmaktır.
Duygu değişimlerinin uzun süre devam etmesi gerekir. Çünkü her insan hayatında duyguların inişli çıkışlı zamanları olur. Ayrıca bu durum kişinin iş, aile ve sosyal hayatını olumsuz şekilde etkiler, dış şartlara ve durumlara göre uygunsuzdur.
Duygudurumun mutsuzluk, üzüntü, keder yönünde kayması depresyon; neşe, coşkululuk yönünde kayması ise mânidir.
Duygudurum bozuklukları genetik, çevresel ve başka faktörlerin etkisiyle ortaya çıkabilir. Ailede duygu durum rahatsızlığı yaşamış kişilerin olması, kişinin bu hastalığa yakalanma riskini artırır. Kişinin büyüdüğü çevrede, ebeveyn ve önemli ötekilerin tutumu mizaç özelliklerini etkileyerek duygudurum bozukluklarına yatkınlık oluşturabilir. Bedensel bir hastalık, kullanılan ilaçlar, alkol ve madde kullanımı da duygularda kontrol edilemeyen değişikliklere sebep olabilir. Bu sebeplerin dışında fiziksel ve duygusal stresörler, uykusuzluk da duyguların dengesini bozar ve kontrol altına alınamadığında duygu durum bozukluklarını tetikleyebilir.
Duygu durum bozukluğu, rahatsızlığın türüne göre farklı semptomlar gösterebilir. Fakat duygu durum bozukluğu belirtisi olarak görülen durumlar genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
- Hemen hemen her gün, gün boyu süren duygulanım değişiklikleri (üzüntülü, kederli hissetme, çaresizlik, hayattan keyif almama ya da aşırı neşe keyif hali, çok enerjik hissetme)
- İştah değişiklikleri (Aşırı yeme ya da iştahsızlık)
- Günlük, sosyal ve mesleki işlevsellikte aksamalar
- Uyku düzensizlikleri (çok uyumada ya da uykusuzluk)
- Dikkat ve konsantrasyon güçlükleri
- Ölüm veya intihar düşünceleri
- Konuşma hızında ve miktarının her zamankinden fazla olması
- Aşırı hareketlilik ya da hareketlerinde yavaşlama, isteksizlik hali
Ruh halinin duruma göre değişmesi normaldir. Bununla birlikte, duygudurum bozukluğu tanısı için semptomların birkaç hafta veya daha uzun süre mevcut olması gerekir. Duygudurum bozuklukları davranışlarda değişikliklere neden olabilir ve iş veya okul gibi rutin faaliyetleri gerçekleştirme yeteneğini etkileyebilir.
Duygudurum bozukluğunun çeşitleri nelerdir?
En yaygın duygudurum bozukluklarından ikisi depresyon ve bipolar bozukluktur.
Majör depresyon: En az iki hafta boyunca olağan aktivitelere daha az ilgi duymak, üzgün veya umutsuz hissetmek, enerji düşüklüğü, uyku ve iştah değişikliği gibi belirtiler depresyona işaret edebilir.
Distimi: Bu bozukluk en az iki yıl süren kronik, depresif veya sinirli bir ruh hali ile karakterizedir.
Premenstrüel disforik bozukluk (PMDD): Bu tür duygudurum bozukluğu menstrüasyondan 7-10 gün önce ortaya çıkar ve adet döneminin başlamasından birkaç gün sonra kaybolur. Premenstrüel sendromun (PMS) daha ciddi bir şeklidir. Araştırmacılar, bu durumun adet döngüsü ile ilgili hormonal değişikliklerden kaynaklandığına inanmaktadır. Semptomlar öfke, sinirlilik, anksiyete, depresyon ve uykusuzluk içerebilir.
Bipolar bozukluk: Bipolar bozukluk, ruh hali, düşünce kalıpları ve davranışlarda yoğun değişimlere neden olan çoğunlukla yaşam boyu süren bir duygudurum bozukluğudur. Duygudurumda hipomanik/manik ve depresif dönemler olarak adlandırılan önemli dalgalanmalar yaşamayı içeren birkaç bipolar bozukluk türü vardır.
Duygudurum bozukluğu tanısı nasıl konur?
Bir ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı, tam bir tıbbi öykü ve psikiyatrik değerlendirme yoluyla duygudurum bozukluklarını teşhis eder.
Psikiyatri uzmanı tam bir tıbbi değerlendirme yapacak, kişinin ve ailesinin psikiyatrik geçmişi hakkında sorular soracaktır. Kişinin düşüncelerinde ya da davranışlarınızdaki değişiklikler ve ruh hali, uyku ve yeme düzeni, ilişkileri, işi ve hayatı hakkındaki değişiklikler değerlendirlir. Altta yatan olası bir bedensel hastalığu, ilaç ya da alkol ve madde kullanımı dışlamak için çeşitli tıbbi tetkikler yapılabilir. Diğer ruhsal hastalıklardan ayırt etmek için bir takım psikolojik testler istenebilir.
Duygudurum bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Duygudurum bozukluklarının tedavisi, mevcut tanıya ve şikayetlere bağlıdır. Genellikle tedavi, ilaç tedavisi ve psikoterapinin bir kombinasyonunu içerir. Beyin stimülasyon tedavisi, elektrokonvülsiv tedavi gibi biyolojik tedavi türleri de vardır.